نظریه های اقتصادی و اجتماعی برنامه ریزی آموزشی (فصل سوم)

بطور عمده دو مکتب فکری درباره موضوع برنامه ریزی آموزشی وجود دارد.

1-اولین مکتب پشتیبانی می کند که آموزش و پرورش باید با تقاضای نیروی انسانی در بازار کار سازگار باشد.

2-دومین مکتب بر این نکته تأکید دارد آموزش و پرورش باید مبتنی بر تقاضای اجتماعی باشد.

متخصصان برنامه ریزی آموزشی مبتنی بر نیاز نیروی انسانی هم در روش هایی که بکار می برند با هم متفاوتند.

1-یک گروه از متخصصان تأکید دارند که تابع تقاضا برای آموزش پرورش در بازار مبتنی بر روش میزان بازده باشد.

2-یک گروه بر روش پیش بینی نیروی انسانی که تابع تقاضا برای آموزش و پرورش با نیازمندی های آینده نیروی انسانی که مبتنی بر بهره وری و الگوی رشد اقتصادی و ساختار خصوصیات شغلی است ارتباط تنگاتنگی دارد.

روش های برنامه ریزی آموزشی

1-روش مبتنی برتقاضای اجتماعی تحت سه عامل اصلی است.

الف) جمعیت شناسی

ب)ملاحظات ناشی از بیانیه های مربوط به کارکردهای اجتماعی آموزشی و پرورش

ج)مجموع تقاضاهای شخصی به عنوان تابعی از هزینه های آموزشی، مالی دولت و سطح درآمد خانواده ها.

الف- جنبه های جمعیت شناختی

تعداد افراد مدرسه رو برای گروه سنی خاص از طریق سرشماری تخمین می شود. سپس اهداف کمی آموزش و پرورش در ارتباط با ثبت نام برای سالهای برنامه تعیین می شود.

تفاوت ارقام سرشماری با تعداد واقعی ثبت نام شدگان معلوم می گردد.

ب-ملاحظات ناشی از بیانیه های مربوط به کارکردهای اجتماعی آموزش و پرورش

بطور ساده اهداف برنامه آموزشی از اهداف کلان ملی در راستای بیانیه و قطع نامه مانند تعلیمات اجباری و رایگان، یا فراهم آوردن فرصت های برابر آموزشی برای اقشار محروم به منظور گسترش علامت، ناشی می شود.

ج-تقاضا برای آموزش و پرورش بر اساس برآورد مجموع تقاضاهای شخصی

در این روش تقاضا برای آموزش و پرورش به عنوان تابعی از هزینه های آموزشی، بر حسب میزان شهریه و دستمزد و هزینه های دیگر است که از طریق پرداخت به صورت کمک مالی-مردمی دولت سهمی از درآمد خانواده ها برآورد می شود.

اگر دولت به میزان زیادی به آموزش و پرورش کمک مالی دهد، تقاضا برای ثبت نام افزایش پیدا می کند. این کمک ها به دو 2 شکل 1)کمک به مؤسسات    2)کمک به افراد

طرح پرداخت کمک هزینه مالی دولت به مؤسسات باعث پرداخت کمتر شهریه توسط دانش آموزان و افراد است.

مزایای کمک هم عاید افراد (دانشجو) و هم عاید جامعه می شود. از اینرو به عنوان یازده فردی و اجتماعی آموزش و پرورش نامیده میشود.

تحلیل مجموع تقاضاها برای آموزش به سیاست کلی گزینش و پذیرش در آموزش عالی بستگی دارد. که بر حسب اطلاعات بدست آمده از ثبت نام به تفکیک جنسیت، سن، در آمد، شهریه انجام می گیرد.

در کشورهای در حال توسعه، پیش بینی های تقاضای اجتماعی برای آموزش عالی بر اساس یک یا ترکیبی از چند عامل انجام می شود. تقاضای خصوصی برای آموزش اهمیت کمی دارد. طوریکه شهریه جزئی از بودجه ی آموزشی است که بالغ بر 12 تا 15 درصد کل بودجه آموزشی می باشد و بقیه به وسیله دولت تأمین و پرداخت می شود.

عواملی که بر حالت بالا تأثیر گذارند(در کشورهای در حال توسعه)

1-نسبت ثبت نام در آموزش عالی به گگروه سنی مربوط در مقایسه با کشورهای پیشرفته بطور قابل ملاحظه ای پایین است.

2-سیاست پذیرش دانشجو در دانشگاه تأثیر مطلوبی در محدود ساختن رشته های (نظری) نمی گذارد. چون از یکطرف معاینه ها و از طرف دیگر محدودیت پذیرش برای رشته های فنی و حرفه ای موجب افزایش گرایش داوطلبان بدون توجه به نیاز جامعه می شود. هدف غایی برآورده ساختن ملاک های «برابری» و «کارایی سرمایه گذاری» است.

3-نظریه ی مبتنی بر نیاز به نیروی انسانی

این نظریه مبنی بر نیازمندی های نیروی انسانی اقتصاد کشور به عنوان یک کل تدوین می شود. هر بخش تولیدی به درون داده های نیروی کار که بر حسب اشتغال و سلسله مراتب شغلی است، نیاز دارد.

سلسله مراتب دارای شرح وظایفی است که مستلزم آموزش عمومی و مهارت خاص می باشد. از اینرو گواهینامه تحصیلی باید همراه مدرک کار یا شغل باشد. (این همراهی یک نیاز اجتماعی است و برای گروه کاری در بازار کار ارزش یکسانی دارد.)

به این ترتیب، نیروی کار مطابق با نوع فعالیت های اقتصادی هر بخش طبقه بندی و از نظر تعداد مشخص می شود.

نیروی کار برای سالهای آینده بر اساس روند گذشته میزان رشد اقتصادی یا میزان بهره وری پیش بینی می شود.

مراحل عملی این نظریه

1-سطح تولید قسمت های مختلف هر بخش تولیدی

2-میزان بهره وری هر کارگر جهت تولید

3-نیروی انسانی مورد نیاز در هر بخش با توجه به بهره وری فرد

4-توزیع نیروی انسانی بر اساس شاغل هر بخش

5-توزیع مشاغل بر اساس میزان آموزش و رشته های آموزشی

6-مجموع تقاضاها برای آموزش و پرورش

7-رشد (ارتقاء) شغلی

8-میزان تغییر کارگران از نظر شغل با توجه به تغییراتی که در روش های تولیدی به وجود می آید و میزان بهره وری در هربخش

9-تغییر میزان مشارکت کارگران در شغل

10-تغییر در ترکیب نیروی کار با توجه به تغییر در ویژگیهای جمعیتی

عواملی که بر عرضه و تقاضای نیروی انسانی اثر میگذارد.

1-هدف دولت که سرمایه گذاری و اشتغال راتنظیم می کند.

2-هدف دولت در رابطه با آموزش و پرورش از قبیل هزینه ها، هنجارها، منابع و ...

3-عوامل اقتصادی که بر قیمت گذاری نیروی کار اثر می گذارد مثل میزان دستمزدها

4-ارزش های اجتماعی و فرهنگی که بر آموزش و پرورش اثر می گذارد.

مزایای نظریه ی برنامه ریزی آموزشی مبتنی بر نیاز به نیروی انسانی

1-تصمیم گیری برای سرمایه گذاری در بخش آموزش و پرورش

2-منطبق ساختن آموزش حرفه ای با دنیای کار

3-رعایت عدالت در تخصیص منابع کمیاب

4-اریابی عملی شدن رشد مورد انتظار

5-تشخیص میزان نارسایی ها و نقایص بازار کار و فرآیند آموزشی

انتقادهای وارده بر نظریه ی برنامهریزی مبتنی بر نیاز به نیروی انسانی

-به نظر رابینسون و وایزی پیش بینی دقیق نیازمندی های نیروی انسانی تحت شرایط بازار کار تغییر نمی تواند انجام گیرد.

-این فرضیه مربوط به کارآیی تقسیم کار و تخصیص در صنعت و بخش های اقتصادی خود نشاندهنده ی محدودیت نظریه است. پیش بینی های احتمال جایگزینی بین انواع مختلف نیروی انسانی، نیز بین نیروی انسانی و سرمایه مادی را نادیده میگیرند.

-فرضیه ی وجود رابطه بین شاغل ، سطح آموزش و نوع آموزش ساختار نظری این روش را بیشتر تضعیف می کند. از طرفی تردید در دقیق بودن پیش بینی ها سودمندی این روش را زیر سئوال برده است.

-کمبود اطلاعات درست به ویژه کشورهای در حال توسعه که دارای پایگاه اطلاعاتی ضعیف هستند، کاربرد این روش را بطور چشمگیر محدود می کند.

-پیش بینی نیازمندی های نیروی انسانی در بخش مدرن تولید، هم چنین پیش بینی افراد متخصص و بسیار ماهر دارای محدودیت است.

3) نظریه نرخ بازده یا تحلیل هزینه-سود

سرمایه گذاری در آموزش و پرورش به 2 طریق ارزشیابی می شود:

1-ارزشیابی مبتنی بر تحلیل روند گذشته، این ارزشیابی زمانی است که سرمایه گذاری قبلاً انجام شده باشد. هدف از این ارزشیابی پیشنهاد و تخصیص مجدد منابع در آینده است.2-ارزشیابی با چشم اندازی به آینده به منظور برنامه ریزی

منظور از نرخ بازده داخلی چیست؟

میزان بهره ای که ارزش فعلی هزینه و درآمد را برابر می سازد را نرخ بازده داخلی گویند.

برای تعیین ارزش آموزش و پرورش به عنوان یک سرمایه گذاری،مجموعه هزینه با درآمد مورد انتظار مورد مقایسه قرار می گیرد.

این میزان بهره تفاوت سود نهایی اقتصادی انواع و سطوح گوناگون آموزش را نشان می دهد. سپس این نرخ بازده با دیگر نرخ های بهره ای سرمایه گذاری در بخش های دیگر مقایسه می گردد.

سپس : نرخ بازده د اخلی عبارت است از نرخ کاهش درآمد کارگران که در سطح متوالی، مانند درآمدهای مقایسه ای دو سطح آموزش و  کارآموزش و کارآموزی رابرابر سازی میکند.

ارزش خالص کنونی

منظور، کاهش سود خالص هزینه ها از طریق بازده سرمایه یا نرخ های دیگر است.

به عبارتی مقایسه نرخ کاهش سود و هزینه به ارزش فعلی (موجود) ارزش خالص کنونی گویند.

نسبت سود به هزینه چیست؟

نسبت سود به هزینه را در یک پروژه یا طرح آموزشی مورد نظر اندازه گیری می کند.

این سود هم برای نرخ بازده شخصی هم برای نرخ بازده اجتماعی از نظر سرمایه گذاری و تخصیص ملی در نظر گرفت.

مزایای نظریه نرخ بازده یا هزینه-سود

1-به سیاست گذاران کمک می کند تا تصمیمات مربوط به سرمایه گذاری در پروژه ها و طرح ها در چهارچوب کلی مورد ارزشیابی قرار گیرد.

2-به تعیین مقررات پذیرش برای رشته های گوناگون، از یکطرف و تعیین خط مشی ها در مورد سرمایه گذاری دولتی از طرف دیگر کمک می کند.

3-به تشخیص مسئله ی مازاد نیروی انسانی تربیت شده که در نهایت به بیکاری این قشر از تحصیل کردگان می انجامد و رشته ها و نوع تخصیص نادرست منابع دولتی و... کمک می کند.

4-به عنوان ابزاری برای تعیین بودجه آموزش و پرورش، بر اساس نوع آموزش برای دستیابی به اولیت های قبلی بکار می رود.

تحلیل نرخ بازده مبتنی بر گذشته در موراد زیر به ما کمک می کند.

1)مشخص کردن افراد تقاضای اجتماعی برای آموزش عالی

2)تحلیل توزیع سودمندی و فواید آموزش و پرورش

3)تدوین استراتژی تأمین مالی

4)مشخص شدن کمبود یا مازاد نیروی انسانی تربیت شده

انتقادهای وارده بر نظریه نرخ بازده

به گفته جان وایزی (در حال حاضر هیچ اعتبار قطعی در مورد توزیع درآمد به عنوان سیستمی که بازده تلاش، استعداد، شایستگی باشد وجود ندارد.)

سپس تحلیل نرخ بازده در آموزش و پرورش نشاندهنده تفاوت درستی از درآمدهای آنهاست. این اندازه گیری ها نادرستند لذا نتایج این اندازه گیری ها و تخمین بازده آموزش و پرورش ناقص و بی اعتبار می باشد.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: